نقش آثار محیطی در زندگی انسان | ضرورت توجه به معماری شهری

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام محمد قطبی رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، ظهر امروز در نشست نقش هنرهای محیطی در هنجارهای اجتماعی از سلسله نشست‌های هنر و تمدن، که از سوی مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی برگزار می شود، به تشریح مبانی نقش آفرینی هنر در عرصه اجتماعی پرداخت.

حجت الاسلام قطبی با بیان اینکه به غیر از زمانی که انسان در خواب است در دیگر اوقات انسان در ارتباط با محیط پیرامون است، گفت: حتی برخی معتقد هستند در خواب انسان گرفتار محیطی است که در پیرامون او وجود دارد. محیط پیرامون انسان دائما مانند یک کتاب در حال ورق خوردن است و مطالب جدیدی را به ما منتقل می‌کند و فکر و ذهن و ضمیر و خرد انسان را درگیر می‌کند.

جایگاه معماری بالاتر از مهندسی است

وی در ادامه افزود: یکی از مسائلی که در عرصه هنر با آن درگیر هستیم مسأله طراحی شهری است، فرم و طراحی شهر بزرگترین مفهومی است که ما را احاطه کرده است، این پلتفرم بزرگ متشکل از جزئیات متعدد است که در واقع امارت‌ها و ابنیه‌ای است که هرکدام هویت مستقل دارد و در عین حال نقطه‌ای در منظومه یک شهر است.

رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان خاطرنشان کرد: در ادبیات قانونی ما متأسفانه مهندسی بالاتر از معماری قرار دارد در حالی که حقیقت برعکس این است، چرا که معماری وظیفه چیدمان و زیبایی سازی ساختمان را دارد و رشد ساختمانهای کنونی که فاقد زیبایی‌های بصری است به دلیل توجه به مسأله مهندسی و اولویت بخشی آن به معماری است.

حجت الاسلام قطبی با اشاره به نقش طراحی ساختمان در زندگی انسان، تصریح کرد: مسأله دیگر که با آن ارتباط داریم طراحی‌های محیطی داخلی و خارجی است، که در این طراحی هنرهای تجسمی در مکتب ایران جایگاه پر رنگی دارد و در طراحی نمای ظاهری ساختمان بسیار اثرگذار بوده است، عناصر شهری دیگر بخش اثرگذار در محیط پیرامون ما است،  المان‌های شهری، مبلمان شهری و چیزهایی از این قبیل که الحاقات شهری هستند در هنجار سازی و رفتار سازی جامعه مؤثر خواهد بود.

وی ادامه داد: ما معتقد هستیم فرهنگ و رفتار و هنجار صرفا براساس مدلهای تکوینی بیرونی نمی‌تواند باشد چرا که در صورت برداشتن پوشش بیرونی شاهد آشفتگی خواهیم بود اما چون جوامع به سمت الزام‌های بیرونی رفته‌اند این قوانین و الزام سازی‌ها نقش مؤثری در زندگی انسان دارند برخلاف جامعه ما که روابط اجتماعی و هنجارها تعیین کننده هستند و کمتر شاهد اثرگذاری الزام‌های بیرونی در سبک زندگی افراد هستیم.

تعریف درستی از تمدن اسلامی در کشور وجود ندارد

رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به ظرفیت‌های فرهنگی اجتماعی درون دین اسلام اشاره کرد و گفت: اولگ گلابار استاد دانشگاه هاروارد به بررسی تأثیر قرآن در هنرهای محیطی به روی رفتار انسان پرداخته است و فعالیتی عمیق در این زمینه انجام داده که بسیار قابل توجه است، مسائلی نظیر نگارش آیات قرآن پیرامون انصاف و دقت در میزان به روی ترازو و نوشته‌های بالا سردر خانه‌ها مباحثی است که وی به آن در کتاب خود پرداخته است‌.

وی افزود: در کشور ما آنچه که به عنوان تمدن اسلامی شناخته می‌شود تعریف درستی ندارد، هنوز به درستی به این موضوع پرداخته نشده است که این جنس نگاه مسلمانی بود که هنرهای زیبایی که شاهد آن هستیم را رشد داده است یا مباحث و مسائلی برخاسته از مکتب اسلام این رشد هنری را پدید آورده است.

حجت الاسلام قطبی با بیان اینکه امروز تأثیرگذاری محیطی در جامعه ما به ویژه جامعه قدیمی و سنتی‌ها بسیار مشهود است، اظهار کرد: اگرچه اولویت بخشی به مهندسی به نسبت معماری بسیار به این اثرگذاری آسیب زده است و شاهد هستیم بزرگترین فضا برای تمدن سازی در جامعه کنونی فضای مجازی است که یک عرصه غیرقابل لمس و غیرحسی است و این موجب می‌شود آیندگان میراثی از ما نداشتن باشند برخلاف ما که نسبت به گذشته میراث‌های ارزشمند بسیاری داریم.

وی خاطرنشان کرد: محیط سه نوع تأثیر بررفتار ما خواهد داشت، یکی تعیین کنندگی است، یعنی محیط انسان را به سمتی خواهد برد که ناگزیر رفتاری خواهیم داشت، این نخستین سطح تأثیر محیط بررفتار و هنجار از جنس تعیین کنندگی است، حالت دوم تسهیل گری و زمینه سازی است ضمن اینکه حالت تعیین کنندگی خود را دارد، امروز جنس این اثرگذاری محیطی تغییر کرده است و تکیه بر تکنولوژی دارد.

الهام بخشی از بیان و زمینه سازی در اسلام بسیار وجود دارد

رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره به اثرگذاری محیط شهری بر زندگی انسان، تصریح کرد: نوع دیگر این اثرگذاری زمینه سازی از طریق محیط است که عناصر شهری نطیر مبلمان شهری، المان سازی و مسائلی از این قبیل در این راستا ایجاد شده است، این جنس تأثیر محیط بر رفتار جای توسعه بسیار دارد و راهبرد زمینه سازی می‌تواند بسیار گسترده شود به ویژه اینکه برای اختیار انسان ارزش گسترده‌تری قائل است و در عرصه حفظ کرامت انسان مؤثر است.

وی ادامه داد: مسأله دیگر پیرامون محیط الهام بخش بودن است، برای الهام بخشی سه مسیر تداعی نظیر استفاده از عهد ذهنی انسان، ادراک نظیر ایجاد هنرها و محیط‌های مرتبط با ادراک انسانی است و سومین مسیر عرصه الهام بخشی راهبرد بیان است، نظیر آنچه در موزه‌ها و کتیبه‌ها خواهیم دید.در اسلام از مسیر الهام بخشی از طریق بیان و زمینه سازی بسیار استفاده شده است.

حجت الاسلام قطبی با انتقاد از کم رنگ شدن سنت‌ها و سبک معماری و مدلسازی شهری سنتی در کشور، اظهار کرد: در مدلهای امروزی که از جنس تمدن نو است و متأسفانه تمدن نو متکی بر فرهنگ گذشته ما نیست، شاهد رشد استفاده از تکنولوژی هستیم و کمتر از مسائل طبیعی استفاده می‌کنیم، امروز ویدئو مپینگ و نورپردازی از جمله سبک‌های مدرن است کن در طراحی محیطی استفاده می‌شود.اینستالیشن آرتها نیز از دیگر سبک‌های مدرن است که در ساختمان‌های مدرن و امروزی از آن استفاده می‌شود و یکی از ابزارهای قدرتمند فرهنگی و محیطی است که در دنیا رواج پیدا کرده و در کشور ما نیز وجود دارد.

وی در ادامه افزود: متأسفانه شاهد هستیم در عرصه ساختمان سازی و معماری شهری وفادار به سبک زندگی و سنت‌ها نبوده‌ایم و در برخی شهرها شاهد هستیم که نماهای غربی و غیر سنتی و غیر بومی در حال رشد هستند، ما حوزویان که مدعی هستیم بیان دین در اختیار ما است باید در عرصه‌های مختلف هنری ورود پیدا کنیم و به تبیین مبانی سنتی و دینی در هنرهای مختلف بپردازیم.

هنرهای تجسمی اثرگذاری بالا و مانایی در زندگی انسان دارد

رییس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، هنرهای تجسمی را دارای اثرگذاری بالا و مانا در زندگی انسان توصیف کرد و گفت: هنر تجسمی یکی از اثرگذارترین آثار در محیط زندگی انسان است، انسان روزانه هرقدر هم در مدار هنرهای تجسمی قرار بگیرد بازهم از آن لذت خواهد برد و هیچ هنری به اندازه هنر تجسمی طول تأثیر و ماندگاری ندارد، جامعیت هنرهای تجسمی بسیار است و مخاطبین گسترده‌ای را به خود جذب می‌کند. شهر با ابعاد هنری که می‌تواند داشته باشد تبدیل به یک دانشنامه فرهنگی می‌شود و ما می‌توانیم با محیط سازی شهری دقیق و هوشمندانه اثرگذاری بسیاری بر مخاطبین داشته باشیم.

حجت الاسلام قطبی در پایان عنوان کرد: حلقه مفقوده در این بین عدم ارتباط میان نسل دین فهمی و نسل اجرا کننده مبانی است، زمانی شاهد هستیم فلسفه ما و علوم دینی ما خروجی گسترده‌ای داشته است، شیخ بهایی به عنوان یک عالم دینی و فیلسوف علم خود را در عرصه معماری به کار می‌گیرد و ابن سینا فهم دینی و فلسفی خود را وارد علم پزشکی می‌کند، اگر می‌خواهیم به تمدن سازی برسیم، باید بتوانیم علم دین و اندیشه و عمل را پیوند دهیم و امتداد عملی در این بین ایجاد کنیم، با این دستاورد می‌تواند به عرصه تمدن سازی ورود پیدا کرد./1304/پ202/ب1